BAKIR
2024, 2025 ve 2026 yıllarında izlenecek maliye politikalarının ve Türkiye ekonomisinde öngörülen makro göstergelerin yer aldığı Orta Vadeli Programda (OVP) yer alan hedefler, mevcut ekonomik görünümle uyumlu bir tablo sunarken, 2024 yılının da 2023 gibi zor bir yıl olacağını yansıttı.
Ekonomik göstergelerdeki yumuşama beklentileri büyük oranda dönemin son yılı olan 2026 yılına bağlı. Başkan Yardımcısı Cevdet Yılmaz’ın Beştepe’de gerçekleştirdiği toplantıda ayrıntılarını açıkladığı, ekonomide 3 yıllık yeni yol haritası OVP’de 2023’ün gerçekleşmesi yönündeki iddialar, daha önce belirlenen hedeflerden önemli bir sapmaya işaret ediyordu. MTP.
Özellikle 2024 yılı olmak üzere 2024-2026 yıllarını kapsayan üç yıllık dönemde enflasyon, GSYH, kişi başına milli gelir, bütçe açığı ve işsizlik gibi makro göstergelerde beklenen iyileşme sınırlı kaldı. Dönemin ekonomide kademeli bir yumuşama süreciyle tamamlanacağı öngörülüyordu.
Düşük büyüme hedefi
Önceki OVP’de yüzde 5 olarak hedeflenen GSYİH büyüme oranının 2023 yılında yüzde 4,4 seviyesinde gerçekleşeceği, büyümenin 2024 için yüzde 4, 2024’te ise yüzde 4,5 ve yüzde 5 olarak hedeflendiği iddia edildi. iki yıl sonra. 2021 yılında yüzde 11,4 olan büyüme oranı, 2022 yılında yüzde 5,5’e geriledi.
Bu yıl genelinde 12 bin 415 dolar olacağı varsayılan kişi başına milli gelirin, 2024’te 12 bin 875 dolara, 2025’te 13 bin 717 dolara, 2026’da ise 14 bin 855 dolara çıkarılması hedefleniyor.
Dünya Bankası’nın her yıl güncellediği gelir düzeyi sınıflandırmasında, 2023 yılı için kişi başına düşen geliri 13 bin 846 dolar ve üzerinde olanlar “yüksek gelirli ülkeler” olarak değerlendiriliyor. Önümüzdeki yıllarda da bu çıtanın yükselmeye devam edeceği düşünüldüğünde OVP’nin hedefleri orta gelir tuzağından çıkış sinyali vermiyor.
2026’da enflasyon için tek haneli umut
2023-2025 dönemi OVP’de 2023 TÜFE enflasyonunun yüzde 24,9 olması hedeflendi. 2024-2026 dönemini kapsayan yeni OVP’de 2023 enflasyon oranının yüzde 65 olacağı varsayılmıştı. OVP’de 2023 gerçekleşme iddiasının, Merkez Bankası’nın kısa süre önce yüzde 58 olarak revize ettiği yıllık faiz oranının üzerinde olması dikkat çekiyor.
Yeni OVP’de 2024’te yüzde 33’e, 2025’te ise yüzde 15’e düşürülmesi öngörülen enflasyonun, 2026’da yüzde 8,5 oranında tek haneye düşürülmesi hedeflendi. Daha önceki 16 yılda enflasyonun tek haneli olacağı öngörülmüştü. 18 OVP. Enflasyon hesaplanırken dünya ham petrol fiyatlarına ilişkin beklentiler de dikkate alındı. Brent petrolünün varil fiyatının bu yıl boyunca 82,3 dolar olacağı iddia edilirken, 2024’te 86,7 dolara yükseleceği, 2025’te 85,9 dolara, 2026’da ise 84,9 dolara düşeceği öngörülüyor.
OVP’ye göre dolar 2024’te yüzde 54 artacak
OVP’lerde resmi bir kur hedefi bulunmasa da TL ve dolar cinsinden GSYİH hedefleri ortalama kur beklentisini ortaya koyuyor. 2023 yılında 25 trilyon 483 milyar lira olması beklenen GSYİH’nın, 2024 yılında 41 trilyon 159 milyar liraya ulaşacağı; bunun ABD doları cinsinden miktarının 1 trilyon 67 milyar dolardan 1 trilyon 119 milyar dolara çıkacağı öngörülüyor.
Bu da ortalama dolar kurunun 2023 yılında 23,88 TL olarak tahmin edildiğini, 2024 yılında ise yüzde 54 artışla 36,78 TL’ye çıkmasının beklendiğini gösteriyor. OVP’de yer alan GSYİH hedeflerine göre 2025 yılında ortalama dolar kurunun 43,94 lira olması ve yıllık artışın yüzde 19,5 seviyesinde kalması bekleniyor. Ortalama döviz kurunun 2026 yılında 47,8 TL’ye ulaşması ve yıllık artışın yüzde 8,8 seviyesinde kalması bekleniyor. Yeni OVP’de bu yılın Ocak-Haziran döneminde 36,8 milyar dolar, geçen yıl ise 56,5 milyar dolar olan cari açığın, haziran sonu prestijiyle 42,5 milyar dolar olacağı iddia edildi. yıl boyunca.
Cari açığın 2024’te 34,7 milyar dolara, 2025’te 31,7 milyar dolara, 2026’da ise 30 milyar dolara düşürülmesi hedefleniyor. Bu yılın ilk yedi ayında 206,5 milyar dolar olan ihracatın toplamında 255 milyar dolar yıl; 216,8 milyar dolar olan ithalatın 367 milyar dolara ulaşacağı iddiasıyla 2023 dış ticaret açığının 112 milyar dolar olacağı öngörülüyordu. OVP döneminin son yılı olan 2026’da ihracatın üç yılda sadece yüzde 18,5 artışla 302,2 milyar dolara çıkacağı, bu dönemde yüzde 12,8 seviyesinde kalması beklenen ithalatın ise yüzde 12,8 seviyesinde kalacağı öngörülüyor. 414 milyar dolar.
Buna göre, dış ticaret açığının 2026 yılında 111,8 milyar dolar ile bu yılın en yüksek seviyesinde kalması beklenirken, üç yıl sonunda bu göstergede bir yumuşama beklenmiyor. Öte yandan mevcut süreçler açığına olumlu etki eden turizm gelirlerinin bu yıl genelinde 55,6 milyar dolar olacağı varsayılıyor. Turizm gelirlerinin 2024 yılında 59,6 milyar dolara, 2025 yılında 64,7 milyar dolara, 2026 yılında ise 71,3 milyar dolara çıkarılması hedefleniyor.
Bütçe açığı 2024’te daha da büyüyecek
OVP’nin bütçe hedefleri, sarsıntı maliyetleri, seçimler ve diğer gelişmelere yol açan kamu harcamaları nedeniyle hızla büyüyen ve ek bütçeyle sonuçlanan açığın önümüzdeki yılda da bu ivmeyi sürdürmesinin beklendiğini gösteriyor. .
Bu yılın ilk 7 ayında 435 milyar lira olan merkezi yönetim bütçe açığının yıl genelinde 1 trilyon 633 milyar liraya ulaşacağı tahmin ediliyor. Faiz dışı bütçe istikrarında 2023 yılında 986,8 milyar lira açık öngörülüyor. OVP’nin hedef ve öngörülerine göre bütçe açığı 2024 yılında yüzde 62,4 ile aynı yılki enflasyon tahmininin neredeyse iki katı ile 2 trilyon 651,9 milyar liraya ulaşacak. Gelecek yıl faiz dışı istikrarda beklenen açık 1 trilyon 397,9 milyar lira olacak.
2025 yılında bütçe açığının 1 trilyon 824,4 milyar liraya, faiz dışı açığın ise 15,2 milyar liraya düşürülmesi; 2026 yılında bütçe açığının 1 trilyon 827,1 milyar lira olması ve 467,8 milyar lira faiz dışı fazla verilmesi hedefleniyor. Buna göre 2023’te GSYİH’nın yüzde 6,4’ü seviyesinde olacak bütçe açığı, 2024’te de bu seviyesini koruyacak. Hedef gerçekleşirse bu oran 2025’te yüzde 3,4’e, 2026’da ise yüzde 2,9’a düşürülecek.
İşsizlik 2024’te artacak
OVP hedeflerine göre bu yıl için yüzde 10,1 olarak varsayılan işsizlik oranının 2024 yılında bir miktar artarak yüzde 10,3’e çıkması bekleniyor. Ancak ilerleyen yıllarda bu oranın yüzde 10’un altından tek haneli rakamlara indirilmesi hedefleniyor. . Bu yıl yüzde 53,7 olarak beklenen işgücüne katılım oranı, devir sonunda yüzde 55,6; 48,3 olarak varsayılan istihdama katılım oranının ise dönem sonunda yüzde 50’yi aşması bekleniyor. 2023 yılında 85 milyon 917 bin olması beklenen yıl ortası toplam nüfusun, OVP döneminin son yılında 88 milyon 750 bine ulaşması bekleniyor.
Üç yılda 5,4 trilyon faiz ödenecek
Bu yıl 6 trilyon 562,6 milyar lira seviyesinde beklenen bütçe gelirlerinin 646,1 milyar lirasını faiz ödemeleri oluşturuyor. Yeni OVP döneminde faiz ödemelerinin katlanarak artacağı görülüyor. Buna göre, 2024 yılında 1 trilyon 254 milyar, 2025 yılında 1 trilyon 809,2 milyar, 2025 yılında 2 trilyon 294,8 milyar olmak üzere üç yılda toplam 5 trilyon 358 milyar lira faiz ödenecek. Bu yıl 4 trilyon 929,7 milyar lira olacağı tahmin edilen tutar 4 trilyon 270,7 milyar lira oluyor. Çoğunlukla dolaylı olmak üzere yıllık vergi tahsilatının 2024 yılında 7 trilyon 407,7 milyar, 2025 yılında 9 trilyon 523,2 milyar ve 2026 yılında ise 11 trilyon 349,5 milyar ile neredeyse iki katına çıkması hedefleniyor. Buna göre toplanması beklenen toplam vergi tedbiri, Üç yıllık OVP döneminde ise 28 trilyon lirayı aştı.
